Radyoaktif Atık Hizmetleri

!!! RADYOAKTİF ATIK TESLİM ETMEDEN ÖNCE RADYOAKTİF ATIK YÖNETİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNDEN RANDEVU ALINIZ !!!

Radyoaktif atıkların teslim alınması ve teslimata ilişkin düzenlenecek evrakların tamamlanması için gereken süre ortalama 1 saat olduğu için radyoaktif atıklarınızı en geç 16:00’ya kadar getirmenizi önemle rica ederiz. Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir. mail adresine mail atarak randevu alınması gerekmektedir.

RADYOAKTİF KAYNAKLARIN GEÇİCİ DEPOLANMASINA YÖNELİK TESLİM KOŞULLARI

1. Geçici depolanması planlanan ve radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb. hacmi 1 m³’ten küçük veya ağırlığı 3 tondan az ise taşıyıcı firma tarafından ilave paketleme, indirme-istifleme için vinç kiralanması, taşıyıcı hizmeti alınması vb. yapılmaksızın RAİT’e geçici depolanması amacıyla RAİT personelini bilgilendirilip randevu alarak getirilebilir.
2. Geçici depolanması planlanan ve radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb. hacmi 1 m³’ten büyük veya ağırlığı 3 tondan fazla ise açılır-kapanır kapaklı, su sızdırmaz, açık hava koşullarından içindeki malzeme etkilenmeyecek şekilde dayanıklı ilave paket (konteyner) içinde, ilave paket (konteyner) içinde radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb’nin sabitleme işlemleri yapılmış, bu paket(konteyner)’ın araçtan indirilmesi ve istiflenmesi için uygun vinç, taşıyıcı araç vb. hizmeti taşıyıcı firma tarafından ücreti karşılığı sağlanmış bir şekilde RAİT’e geçici depolanması amacıyla RAİT personeli bilgilendirilip randevu alınarak getirilebilir.
3. Geçici depolanması planlanan ve radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb. hacmi 1 m³’ten büyük veya ağırlığı 3 tondan fazla ise geçici depolanması planlanan ve radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb; taşıyıcı firma tarafından kiralanan uygun vinç aracılığıyla RAİT personelinin uygun gördüğü yere indirilmelidir. Bunun için gerekirse taşıyıcı firma istiflemeye yönelik önceden keşif gezisi yapabilir
4. Geçici depolanması planlanan ve radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb’in araçtan indirilmesi ve taşınmasını kolaylaştırmak için forklift çatallarının girebileceği geçici depolanması planlanan ve radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb’in altında uygun boşluklar olmalı.
5. Geçici depolanması planlanan ve radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb’in yüzey dozu hiçbir şekilde 30 µSv/h değerini geçemez. Bu değeri aştığı durumlarda taşıyıcı firma, yüzey doz hızını 30 µSv/h değerine düşürecek ilave paketleme veya zırhlama tedbirlerini almakla yükümlüdür.
6. Geçici depolama için hizmet almak isteyen firma; geçici depolanması planlanan ve radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb’ye yönelik nakliye ve depolama esnasında çalınması, herhangi bir nedenle zarar görmesi vb. rizikoları kapsayan sigorta yaptırmak zorundadır ve bu sigorta poliçesinin bir nüshası RAİT personeline verilmelidir.
7. Geçici depolanması planlanan cihaz, paket vb’nin “Radyasyon Tesislerine ve Radyasyon Uygulamalarına İlişkin Yetkilendirmeler Yönetmeliği’nde yer alan “Ek 4 Radyoizotopların Muafiyet Sınırları tablosunda belirtilen değerlerden yüksek radyoaktif kaynak içermeli veya ilgili cihaz, paket, malzeme; radyoaktivite ile kontamine olmalı ya da ilgili cihaz, paket, malzeme kendisi radyoaktif hale gelmelidir.
8. Geçici depolama için hizmet almak isteyen firma Madde-7’nin sağlandığını gösteren resmi nitelikte sertifika, lisans veya ölçüm belgesi RAİT’e sunmak zorundadır.
9. Geçici depolanması planlanan ve radyoaktif kaynak içeren paket, cihaz vb. yukarıdaki koşulları sağlamadığı takdirde geçici depolama amacı ile RAİT’e teslimi yapılamaz.

!!! RADYOAKTİF ATIK TESLİM ETMEDEN ÖNCE RADYOAKTİF ATIK YÖNETİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNDEN RANDEVU ALINIZ !!!

Radyoaktif atıkların teslim alınması ve teslimata ilişkin düzenlenecek evrakların tamamlanması için gereken süre ortalama 1 saat olduğu için radyoaktif atıklarınızı en geç 16:00’ya kadar getirmenizi önemle rica ederiz. Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir. mail adresine mail atarak randevu alınması gerekmektedir.

RADYOAKTİF ATIK YÖNETİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ

(RAYK)

Türkiye Enerji Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu bünyesinde bulunan Radyoaktif Atık Yönetimi Koordinatörlüğü ülkemizdeki radyoaktif madde kullanımından kaynaklanan radyoaktif atıkların toplanması, kabul edilmesi, işlenmesi, sınıflandırılması, taşınması, etiketlenmesi, paketlenmesi, depolanması ve zararsız hale getirilmesinden sorumludur. Aynı zamanda bu konulara ilişkin ulusal ve uluslararası mevzuatları uygulamakla, teknik, sosyal, ekonomik ve politik çalışmaları takip etmekle ilgili sorumlulukları yerine getirir.

Bu sorumluluklar yerine getirilirken radyoaktif atık yönetiminin temel ilkeleri olan insan sağlığının korunması, çevrenin korunması, sınırlar ötesinin korunması, gelecek nesillerin korunması, gelecek nesillere minimum sorumluluk bırakılması etik ilkeleri ile, atık oluşumunun minimize edilmesi, tesislerin güvenliğinin, yönetim basamakları arasındaki bağlılık ve bütünlüğün sağlanmasını ve tüm bu işlemlerin ulusal ve uluslararası mevzuata uygun olarak yapılması temel alınır.

Türkiye’nin ilk ve tek lisanslı radyoaktif atık tesisi olan Radyoaktif Atık Yönetimi Tesisi 1989 yılında kurulmuştur.

!!! RADYOAKTİF ATIK TESLİM ETMEDEN ÖNCE RADYOAKTİF ATIK YÖNETİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNDEN

RANDEVU ALINIZ !!!

!!! 07.11.2023 TARİH VE 32362 SAYILI RESMİ GAZETEDE YAYINLANAN " RADYOAKTİF ATIK VE KULLANILMIŞ YAKIT YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ"NİN 19. MADDE 2. FIKRASI VE 22. MADDE 1. FIKRASI GEREĞİNCE RADYOAKTİF ATIK PAKETLERİNİN ATIK KABUL KOŞULLARINA UYGUNLUĞU RADYOAKTİF ATIKLARI ORTAYA ÇIKARAN FAALİYET İÇİN YETKİLENDİRİLEN KİŞİ TARAFINDAN SAĞLANMAK ZORUNDADIR !!!

Radyoaktif atıkların teslim alınması ve teslimata ilişkin düzenlenecek evrakların tamamlanması için gereken süre ortalama 1 saat olduğu için radyoaktif atıklarınızı en geç 16:00’ya kadar getirmenizi önemle rica ederiz.

ATIK KABUL KOŞULLARI

Radyoaktif atık kabul koşulları, Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı, uluslararası kabul görmüş standart ve tavsiyeler, Tesis kapasitesi ve işletme sırasında kazanılan deneyimler ışığında belirlenmiştir. Radyoaktif atık üreticilerinin atık teslimi için uyması gereken radyoaktif atık kabul koşulları aşağıda belirtilmiştir.

Radyonüklit içeriği

Tesise radyoaktif atık kabulü, “Radyasyon Tesislerine ve Radyasyon Uygulamalarına İlişkin Yetkilendirmeler Yönetmeliği’nde yer alan “Ek 4 Radyoizotopların Muafiyet Sınırları tablosunda yer alan radyonüklitler ile sınırlıdır.

Aktivite

Aynı Yönetmeliğin Ek 4’ünde belirtilen aktivite ve aktivite konsantrasyon limitlerinin altında kalan radyoaktif kaynakların radyoaktif atık olarak teslim edilmesi gerekmez. Ayrıca Tesisi kabul edilen radyoaktif atıkların üst bir aktivite ve aktivite konsantrasyon limitleri bulunmamaktadır. Eğer radyoaktif atık teslim etmek isteyen kuruluşlar yüksek aktiviteli kaynakları radyoaktif atık olarak teslim etmek isterlerse atık kabul koşullarındaki doz hızı limitlerine uyacak şekilde ek bir zırhlama yaparak radyoaktif atıklarını teslim etmelilerdir.

Doz Hızı

Tesisimize teslim edilecek adi paket, A tipi, B tipi, C tipi, konteyner gibi paketlerle paketlenmiş veya paketlenmemiş ya da orijinal zırhı ile teslim edilmek istenen radyoaktif atıkların paketinin veya orijinal zırhının hiçbir noktasındaki yüzey doz hızı 30 µSv/h değerini geçemez.

Bu değeri aştığı durumlarda taşıyıcı firma, yüzey doz hızını 30 µSv/h değerine düşürecek ilave paketleme veya zırhlama tedbirlerini almakla yükümlüdür.

Yüzey Kontaminasyonu

Radyoaktif cihaz, malzeme ya da atık paketi yüzeyi radyoaktif bulaşma sınırları aşağıda verilen değerlere uymalıdır. Bu değerlerin üstü kirlilik içeriyorsa temiz bir taşıma kabına yerleştirilmelidir.

• Beta kontaminasyonu için 0,4 Bq/cm²den az olmalıdır.
• Alfa kontaminasyonu için 0.04 Bq/cm²den az olmalıdır.

Nükleer Kritiklik

Kritiklik riski gerekli tedbirler alınarak önlenmeli ve bu belgelendirilmiş ve onaylanmış olmalıdır.

k_eff ±2σ< 0.95 normal koşullarda

k_eff ±2σ < 0.98 olağan dışı koşullarda (kaza)

Isı Çıkışı

Teslim edilecek radyoaktif atıklarda ısı çıkışı varsa, bu ısı çıkışı radyoaktif atığın orijinal zırhın veya paketin yapısına zarar verici bir etkisi olmayacak düzeyde olmalıdır. Eğer orijinal zırhın veya paketin yapısına zarar verici şekilde olursa Tesisimize bu atıklar radyoaktif atık olarak kabul edilmeyecektir.

Gaz Çıkışı

Atık tarafından üretilen gazlar, atık paketinin belirlenen özelliklerine zarar vermemelidir (şişme, patlama, aşındırma vb.).

Taşıma ve depolama sırasında, sıcaklığın artması, hava basıncı değişimi, çalkalanma gibi nedenlerle, kap içindeki madde tehlikeli boyutlarda gaz oluşturuyor ve basıncı artıyorsa, fazla gazı dışarı atarak otomatik basınç ayarlamasını sağlayacak sistemler takılmış kaplar kullanılmalıdır. Ancak, çıkan gazın tehlikeli ve zararlı olması durumunda, tehlikeyi önleyici başka önlemlerin alınması gerekir.

Kimyasal İçerik

Kimyasal kirlilik ihtiva eden radyoaktif sıvılar, ilgili kimyasalın şartlarına göre muhafaza edilmesinin yanında yüzey dozunun taşıma limitlerine çekilmesi için ayrıca zırhlanmalıdır.

Radyoaktif atık kimyasal madde içeriyorsa bu atık formunun hava ya da su ile doğrudan yanıcı, patlayıcı bir tepkimeye girmemesi gerekir. Atık üreticisi bu durumlarda atığın kimyasal kararlılığını sağlamalıdır.

Yanma Dayanımı

Orta ve yüksek seviyeli radyoaktif atıkların paketlenmesi için yanmazlık sınıfı A kategorisi (alev almaz) olan malzeme kullanılmalıdır.

Düşük ve çok düşük seviyeli radyoaktif atıklar için en az yanmazlık sınıfı B2 sınıfı olmalı (kullanılan malzeme alev kaynağı uzaklaştırıldığında yanmaya devam etmemelidir).

Parlayıcılığı 65 ⁰C altında olan hiçbir malzeme radyoaktif atıklarla birlikte kullanılmamalıdır.

Atık paketi

Genel koşullar:

• Radyoaktif atıklar paketlenmiş veya orijinal zırhlı ve Madde 3’teki koşulları sağlayacak şekilde olmalıdır.
• Pakette serbest sıvı ya da gaz olmamalıdır.
• Ra-226 içeren paratonerler ile Am-241 içeren paratonerler ayrı ayrı paketlenmelidir. Ra-226 içeren paratonerler paketin herhangi bir kontak noktasında 30 µSv/h değerini aşmayacak şekilde kurşun ile zırhlanmış sandık ile paketlenmelidir.
• Radyoaktif atıklar tehlikeli madde sınıflarına (Sınıf 1 Patlayıcı maddeler ve nesneler, Sınıf 2 Gazlar: sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış veya basınç altında çözünmüş, Sınıf 3 Yanıcı sıvılar, Sınıf 4.1 Yanıcı katılar, kendi kendine tepkimeye giren maddeler, hassasiyeti az patlayıcılar, Sınıf 4.2 Kendiliğinden yanmaya yatkın maddeler, Sınıf 4.3 Su ile temas ettiğinde Yanıcı gazlar çıkartan maddeler, Sınıf 5.1 Yükseltgen maddeler, Sınıf 5.2 Organik peroksitler, Sınıf 6.1 Zehirleyici maddeler, Sınıf 6.2 Bulaşıcı maddeler, Sınıf 8 Aşındırıcı maddeler, Sınıf 9 Çeşitli tehlikeli maddeler ve nesneler) dahil başka bir malzemeyle birlikte ya da yan yana paketlenmez ve birlikte taşınamazlar.
• Paket, içine konulan diğer maddeler radyoaktif maddeden etkilenmemeli ve atığın özelliklerini değiştirmemelidir.
• Radyoaktif kaynakların zırhlanması veya paketlenmesi; paket veya zırh içinde radyoaktif kaynakların adedinin belirlenebilmesini ve radyoaktif kaynaklara erişimi zorlaştıracak veya imkansız hale getirecek şekilde gerçekleştirilmemelidir.
• Kapalı kaynaklar bütünlüğü bozulmamış şekilde taşıma kabı veya kullanıldığı cihazla birlikte teslim edilir. Orijinal bütünlüğü bozulmuş kapalı radyoaktif kaynaklar için ilave zırhlama tedbirleri uygulanarak teslim edilmelidir.
• Radyoaktif atık paketi paletler, takoz ve kaymayı önleyici halat, spanzet ve bezler ile aracın kasası ya da konteyner içerisinde sabitlenerek, nakliye esnasında ortaya çıkabilecek risklere karşı önlem alınarak taşınmalıdır.
• Paket tipi ve Taşıma indisi Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşınması Yönetmeliği’ne uygun radyoaktif madde etiketi ile belirtilmelidir.
• 3 ton ve üzeri NORM-TENORM radyoaktif malzemeler sıfır (hiç kullanılmamış ve hasarsız) ISO 20 feet veya ISO 40 feet yük konteyner içinde Tesise teslim edilmek zorundadır. 3 ton altı olan NORM-TENORM malzemeler ise taşıma koşullarına uygun sızdırmaz, her yüzeyi kapalı ancak üst yüzeyi açılabilir kapaklı, araçtan indirme ve Tesis içinde taşıma faaliyetlerinde paket bütünlüğü bozulmayacak sağlamlıkta bir paket içinde teslim edilmelidir. Ayrıca bu paketler, paketlerin altına forklift çatalının girebileceği uygun yükseklikte boşluk ve pozisyonda olmalıdır. Radyoaktif atıklarını ISO Konteyner ile teslim etmesi gereken kuruluşlar her bir konteyner için 4 adet hiç kullanılmamış, sıfır "Twistlock" ve 2 adet "Bridge Fitting" konteyner sabitleme aparatları ile atıklarını teslim etmelidir. Bu konteyner bağlantı aparatlarının konteynerlara montajı radyoaktif atık teslim edecek kuruluş tarafından tesis sahamızda gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.
• 20 feet veya 40 feet konteyner içinde ya da paket ağırlığı dâhil 3 ton ve üzeri paket (taşıma kabı) içinde radyoaktif atık teslimi söz konusu ise konteyner ve paketlerin radyoaktif atık sahasında indirilmesi ve istiflenmesi için gerekli vinç, yetkin personel vb. hizmetler atık teslim eden taşıyıcı firma sorumluluğundadır. Bunun için gerekli vinç, yetkin personel vb. hizmeti atık teslim eden taşıyıcı firma tarafından organize edilir ve atık teslim eden taşıyıcı firma tarafından maliyeti karşılanır. Ayrıca Tesise teslim edilen konteynerlar Tesis personellerinin belirlediği alana ve konuma yerleştirilmesi için taşıyıcı firma tarafından gerekli tedbirler (kapasitesi yeterli vinç ve sertifikalı uzman vinç operatörü) alınmalıdır.
• Radyoaktivite ile kontamine olmuş hurdaların taşındığı konteyner veya paketin içine kontamine hurdaların dışında çıplak veya kapalı radyoaktif kaynak, paratoner, radyoaktif gösterge-pusula vb. diğer radyoaktif atıklar konulamaz. Konulduğu tespit edildiğinde ya da eksik bildirim yapılarak eksik ücret ödendiği durumunda, taşıyıcı firma RAYK personelinden ücretini ödemek koşulu ile tanımlama yapma, ayrıştırma gibi konular için uzmanlık hizmeti almak zorundadır. Uzmanlık hizmetinin ücreti 1 uzman ve 1 gün birim ücreti üzerinden hesaplanır ayrıca uzmanlık işinin süresi yapılacak işin niteliği ve büyüklüğüne bağlı olarak RAYK personeli tarafından belirlenir. Ayrıca eksik ödenen ücret ve uzmanlık bedeli taşıyıcı firma tarafından ödendikten sonra Radyoaktif Atık Teslim Formu taşıyıcı firmaya teslim edilir.
• Tıbbi amaçla kullanılan jeneratörler (Ge-68/Ga-68, Tc-99, fantomlar vb.) tek seferde 10 adet ve üzeri miktarda teslim edilecek ise bu radyoaktif kaynaklar forklift çatalının girebileceği sağlam paletler üzerinde devrilip dökülmesini engelleyecek ( streç film ile sarılı veya spanzet ile sabitlenmiş vb.) tedbirler alınmış şekilde Tesise teslim edilmek zorundadır. Aksi halde bu radyoaktif kaynaklar teslim alınmayacaktır.

Tanımlama

Paket yüzeyindeki etikette, radyoaktif atıkla ilgili aşağıdaki bilgiler yer almalıdır.

• Paketin hangi radyoizotopları içerdiği,
• Radyoaktiviteleri
• Radyoaktif atığın hangi formda olduğu,
• Radyoaktif atık bir cihazın içinde ise cihazın türü ve marka, model, seri no ve lisans bilgileri
• Yüzey doz hızı ve taşıma indisi
• Radyoaktif atık üreticisi firma ya da şahıs bilgileri
• Radyoaktif atığın ne tür bir işlem sonucu oluştuğu
• Net ağırlığı (kg), miktarı (adet)
• Radyoaktif atık zırhının nükleer madde (DU) içerip içermediği, içeriyorsa miktarı (kg)
• Radyoizotop, aktivitesi veya DU miktarı belirlenme imkanı olmayan radyoaktif atıkların Tesisimizde tanımlanması ve hangi hizmet kaleminden ücret ödenmesinin belirlenmesi gerektiği durumlarda taşıyıcı firma RAYK personelinden ücretini ödemek koşulu ile tanımlama yapma, ayrıştırma gibi konular için uzmanlık hizmeti almak zorundadır. Uzmanlık hizmetinin ücreti 1 uzman ve 1 gün birim ücreti üzerinden hesaplanır ayrıca uzmanlık işinin süresi yapılacak işin niteliği ve büyüklüğüne bağlı olarak RAYK personeli tarafından belirlenir. Ayrıca eksik ödenen ücret ve uzmanlık bedeli taşıyıcı firma tarafından ödendikten sonra Radyoaktif Atık Teslim Formu taşıyıcı firmaya teslim edilir.
• Paketin hangi radyoizotopları içerdiği, Radyoaktiviteleri, Radyoaktif atığın hangi formda olduğu, Radyoaktif atık bir cihazın içinde ise cihazın türü ve marka, model, seri no ve lisans bilgileri vb. bilgilerin tespit edilemediği durumlarda radyoaktif atığı teslim edecek kuruluşun beyan ettiği bilgiler doğrultusunda işleme alınır. Ancak radyoaktif atık paketinin veya zırhının içindeki radyoaktif atık miktarı (kg, ton, adet, litre) muhakkak Tesisimiz personeli tarafından tespit edilebilir olmalıdır.
• Teslim edilecek radyoaktif kaynak ihtiva eden cihaz, zırh, taşıma kabı vb. malzemelerin marka, model, seri numarası, radyoizotop ve aktivite bilgileri okunaklı halde Tesise getirilmelidir. Bu bilgilerin okunmasını güçleştiren veya engelleyen yağ, toz tabakası, çimento, boya vb. gibi bileşenlerin bulunması durumunda, işin niteliğine ve büyüklüğüne bağlı olarak bu bilgilerin okunaklı hale getirilmesini sağlamak amacıyla RAYK personeli tarafından belirlenen ve en az 1 gün olacak şekilde uzmanlık bedeli; Taşıyıcı firma tarafından ödendikten sonra ilgili radyoaktif atıklar Tesise kabul edilir.

Paket tipi

• Taşıma yönetmeliğinde belirtilen uygun taşıma paket tipi seçimine uyulmalıdır.
• Paket ağırlığı hariç 3 ton ve üzeri atık teslimleri için paket olarak bütünlüğü bozulmamış ISO 20 ft. veya 40 ft. konteyner kullanılmalı, konteynere yükleme kapasitesinin üzerinde yükleme yapılmamalıdır.
• Dağılma özelliği gösterebilecek atık formları (sıvı, toz, gaz) için önce sızdırmaz en fazla 1 m³lük paketler kullanılması gerekir. Daha sonra diğer taşıma ve paketleme şartları yerine getirilmelidir (3 ton üzeri teslimlerde konteyner zorunluluğu gibi).
• Öz kütlesi 1 gr/cm³ ve altındaki atık formları sızdırmaz olmak koşuluyla plastik kaplar veya çuvallar (bigbag) ile paketlenebilir. Daha yoğun malzeme ise dayanımı sağlamak için sızdırmaz ve metal kap olmalıdır.
• Radyoaktif atık olan malzemelerden toprak, kum, moloz vb. gibi dökülüp saçılabilen atıkların sızdırmaz plastik veya metal varillere konularak ya da radyoaktif atık gibi tehlikeli madde taşımaya uygun sertifikalı sızdırmaz big bag çuvallara konularak ISO 20 veya ISO 40 feet konteyner içinde (Lashing-sabitleme gereksinimleri yerine getirilerek); dağılma ve saçılma özelliği göstermeyen hurda boru, sistem, makine, bileşen, aksam, parça vb. malzemeler direkt ISO 20 Feet veya ISO 40 Feet Konteyner içine konularak teslim edilebilir. NORM-TENORM veya yapay radyoaktivite ile kirlenmiş tüm malzemelerin miktarının net olarak gösterildiği kantar fişi-irsaliye vb. resmi belge teslimat esnasında ilgili RAYK personeline verilmelidir.

İç Yerleşim

• Paket içine radyoaktif atık dışında hiçbir şey konulmamalıdır.
• Atık paketi hazırlanması ya da belirlenmesi sırasında paket içi boşlukların en aza (azami %10) indirilmesine çalışılmalıdır.
• Maddenin ambalajlanmasında iç içe kaplar kullanılmışsa, iç kaptan dış kaba sızma olmamalıdır. Cam, seramik gibi kırılgan malzemeden yapılmış iç kaplar ile ambalajlamada, kırılmanın önlenmesi için iç ve dış kaplar arasında şok direncine sahip uygun destekleme malzemeleri kullanılmalı veya benzeri önlemler alınmalıdır.

Dayanım

Atık paketi;

• Atık kabul koşullarındaki diğer maddeleri etkileyebilecek bir bozunuma uğramaması gerekmektedir (büzülme, genleşme, gaz ve partikül üretimi gibi)
• 07.2005 tarihli 25869 Resmi Gazete sayılı "Radyoaktif Maddenin Güvenli Taşınması Yönetmeliği"nde belirtilen gerekli testleri yaptırmış ve bu testlerden başarıyla geçtiğine dair sertifikası olmalıdır.
• Sulu ortamlara karşı direnç göstermelidir.
• Dağılmayan, mekanik olarak kararlı asgari 10 MPa basınca dayanıklı olmalıdır.

İstiflenme

Paket üst ve alt yüzeyinde istiflenmeyi engelleyecek bir aksam olmamalıdır.

• İlgili paket tipine göre maksimum istifleme sınırı belirtilmelidir.
• Minimum 3 kat istiflenebilmelidir.

Kalite kontrol

• Kullanılacak paketlerin atık kabul koşullarında belirtilen özelliği sağladığı belgelenmiş olmalıdır (TSE, UN, CE vb.).
• Radyoaktif atık teslimi yapacak kişi ve kuruluş Nükleer Düzenleme Kurumu tarafından yetkilendirilmiş olmalıdır.
• Radyoaktif atık teslimi için gerekli bilgi ve belgeler eksiksiz olmalıdır.
• Radyoaktif atık teslim edecek kurum/kuruluş 08.07.2005 tarihli 25869 Resmi Gazete sayılı "Radyoaktif Maddenin Güvenli Taşınması Yönetmeliği" ile Nükleer Düzenleme Kurumu (Eski Türkiye Atom Enerjisi Kurumu)  tarafından yayınlanan RSGD-KLV-035 nolu  "Radyoaktif Maddenin Güvenli Taşınmasına İlişkin Kılavuz"da belirtilen koşullar, limitler ve kriterlere uygun olarak etiketleme, paketleme ve taşıma yapmalıdır.

Uygunsuzluklar

Atık Kabul Koşullarına uygun olmayan durumlarda atıklar RAİT uzmanlarınca yapılan değerlendirme sonrası geçici depolama alanına alınır veya tesise kabul edilmeden geri gönderilir. Geçici depolamaya alınması durumunda; atık sahibi TENMAK “Radyoaktif Atık Hizmetleri / Radyoaktif kaynakların geçici depolanması” hizmetine başvuru yapar. Atık Kabul Koşulları, atık sahibi tarafından yerine getirilinceye kadar RAİT geçici depolama alanında muhafaza edilir. Atık sahibi atık kabul koşullarını sağladıktan sonra ilgili radyoaktif atıklar geçici depolamadan alınır, geçici depolama hizmet bedeli hesaplanarak atık sahibine bildirilir. Geçici depolama hizmet bedelleri tahsil edildikten sonra radyoaktif atık teslim işlemleri uygulanır.  

      RAİT Atık Kabul Koşullarının uygunluğunun tespiti

• Teslim edilmek üzere Tesise gelen atıklar ilk önce paketlerin yukarıda bahsedilen atık paketlerinin ve etiketlerinin mevzuata ve RAYK atık kabul koşullarına uygunluğu değerlendirilir.
• Doz hızı, kontaminasyon ve tanımlamaya ilişkin atık kabul koşullarına uygunluğu güncel kalibrasyon sertifikasına sahip radyasyon doz hızı, kontaminasyon dedektörleri ve radyoizotop tanımlaması yapabilen radyasyon ölçüm cihazları ile tespit edilir.
• İstifleme, iç yerleşim, dayanım koşullarına uygunluğu göz ile yapılan muayene sonucu tespit edilir.
• Yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından belgelenen test, sertifika gibi belgeler ile tespit edilmesi gereken atık kabul koşullarının uygunluğu ise atık teslim etmek isteyen taşıyıcı firmadan RAYK’a ibraz edilmesi şartı aranır.

RAİT Atık Kabul Koşullarına uygun olmayan paketler hakkında yapılan işlemler

• Atık Kabul Koşullarına uymayan paketler için Tesis olanakları çerçevesinde ilave zırhlama, paketleme, etiketleme, ölçüm ve tanımlama yapılarak atık kabul koşullarına uygun hale getirilmesi sağlanması önceliğimizdir.
• Tesis kapasitesi ve olanakların imkan vermediği durumlarda taşıyıcı firmadan bu koşullar yerine getirilinceye kadar Tesisimizde ücreti karşılığında geçici depolamaya alınarak geçici depolama ücreti talep edilebilir veya atıklar teslim alınmadan geri gönderilir.
• Atık Kabul Koşullarını yerine getirilinceye kadar geçici depolamaya alınmasını kabul etmeyen firmaların atıkları atık kabul koşullarının yerine getirilmesi amacıyla teslim alınmadan firmaya geri verilir. Bu durum hakkında tutanak tutularak Nükleer Düzenleme Kurumuna bildirilir.

Radyoaktif atık teslim edecek kurum/kuruluş 08.07.2005 tarihli 25869 Resmi Gazete sayılı  "  Radyoaktif Maddenin Güvenli Taşınması Yönetmeliği"  ile Nükleer Düzenleme Kurumu  (Eski Türkiye Atom Enerjisi  Kurumu)  tarafından yayınlanan  RSGD-KLV-035  nolu  "Radyoaktif  Maddenin  Güvenli  Taşınmasına  İlişkin  Kılavuz"  da belirtilen koşullar, limitler ve kriterlere uygun olarak etiketleme, paketleme ve taşıma yapmalıdır.

RADYOAKTİF ATIK HİZMETLERİ VE BEDELLERİ

Hizmetler

1-Radyoaktif kaynak içeren cihazların RAYK İstanbul yerleşkesinde sökümü hizmetleri

2-Düşük, orta, yüksek aktiviteli radyoaktif atıkların teslim alınması, işlenmesi ve depolanması faaliyetleri

3-Tüketici ürünü sınıfındaki (paratoner, duman dedektörü vb.) radyoaktif atıkların teslim alınması, işlenmesi ve depolanması faaliyetleri

4-Sıkıştırılabilir katı atıkların (kontamine eldiven, galoş, kâğıt havlu vb.) ve sıvı radyoaktif atıkların (sıvı kaynaklar, sulu çözeltiler) teslim alınması, işlenmesi ve depolanması faaliyetleri

5-Doğal veya Yapay radyoaktif maddelerle kontamine olmuş (kirlenmiş) hurda malzemelerin teslim alınması ve depolanması faaliyetleri

6-Radyoaktif kaynakların geçici depolanması (geri alınmak üzere belirli süre ile depolama) faaliyetleri

7-Radyoaktif atık, radyoaktif atık taşıma ve radyoaktif kaynaklar konusunda eğitim ve danışmanlık hizmetleri

8-Araştırma geliştirme(ar-ge), eğitim, mevzuat geliştirmeye teknik destek ve proje faaliyetleri.

2024 Yılı Hizmet ve İşlem Bedelleri Listesi

Radyoaktif atıklarını birimimize teslim etmek isteyen özel veya tüzel kişilerin atık kabul koşulları ya da taşıma işlemi gibi hususlarda bilgi almak için öncelikle birimimizle irtibata geçmeleri gerekmektedir. Radyoaktif atık teslimi başvurusu yapan tüm kuruluşlara gerekli bilgilendirme ve destek sağlanmaktadır.

Başvuru Adımları

2024 yılı Hizmet ve İşlem Bedelleri Listesi 

Radyoaktif Atık Yönetimi İle İlgili Sık Sorulan Sorular (SSS)

• Kurum adına başvuruyu kim yapacak?
  • Radyoaktif Atık Başvuruları e-Devlet üzerinden yapıldığı için giriş yaparken şahıs olarak girilmesi gerekli olup teslim edilecek radyoaktif atık hakkında bilgisi olan herhangi bir kişi yetkisine bakılmaksızın başvuru yapabilir.
• Atık tutarını elden ödeyebilir miyim?
  • Radyoaktif atık teslimi için başvuru yapıldığında ödenmesi gereken tahakkuk oluşur. Bu tahakkuk numarasıyla Ziraat Bankasına ödeme yapılması gerekmektedir. Nakit ödeme alınmamaktadır.
• Radyoaktif Atığı kendimiz taşıyabilir miyiz?
  • Radyoaktif madde taşıma lisansı olmayan kişi veya kuruluşlar radyoaktif atık taşıması yapamazlar. Aşağıdaki linkten bu radyoaktif madde taşıyabilen firmalara ulaşabilirsiniz
  • https://www.ndk.org.tr/yetkilendirilmis-kuruluslar
  • https://www.ndk.org.tr/lisans-almis-kuruluslar
• Radyoaktif atık paketi geri teslim ediliyor mu?
  • Radyoaktif atıklar taşıma paketleri ile birlikte teslim alınırlar. Radyoaktif kaynak kullanan bir cihaz ise tüm cihaz teslim edilir içinden sadece radyoaktif kısım sökülüp geri kalan parçalar iade edilmez.
• X-Ray cihazları radyoaktif atık mı?
  • X-ışını tüpleri ve X-Ray cihazları Radyoaktif kaynak içermedikleri için radyoaktif atık olarak teslim alınmamaktadır.
  • X-ışını tüplerinin berilyum gibi kimyasal maddeleri bulundurmaları nedeniyle, tüplerin kimyasal atık olarak toplanma, arıtım ve bertaraf edilme işlemleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın 06.11.2020 tarih ve 31296 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği" ne göre yapılmaktadır.
  • Cihazların İZAYDAŞ ve İSTAÇ gibi kimyasal atık alan kuruluşlara tesliminin tamamlanmasını takiben Nükleer Düzenleme Kurumuna(NDK) bilgi verilmesi ve söz konusu cihazın seri numarası ile lisans belgesinin aslının NDK ya gönderilmesi gerekmektedir. 

• Bina Çatısındaki radyoaktif paratonerin sökümünü yapıyor musunuz?
  • Kurumumuz tarafından Radyoaktif Paratoner sökümü yapılmamaktadır.
  • Sökülmüş paratonerlerin atık olarak teslimi için başvuru yapılabilir
  • Radyoaktif paratoner sökümü için lisans almış kuruluşlara başvurabilirsiniz
  • Paratoner sökme lisansı almış kuruluşlar listesi(link https://www.ndk.org.tr/yetkilendirilmis-kuruluslar )
• Atık Tesliminde Hangi belgeler gerekli?
  • Taşıma lisansı sahibi iseniz: Lisans belgesi fotokopisi, radyasyondan korunma sorumlusu belgesi, SRC5/sınıf 7 sürücü belgesi, acil durum eylem planı, başvuru formu, dekont, Hurda konteyner için teslimat tarihi ile aynı tarihli kantar fişi.
• Radyoaktif atık ihalelerine teklif veriyor musunuz?
  • Kurumumuz resmi yollarla dilekçe ile başvurarak teslim etmek istediğiniz atık bilgilerini iletmeniz halinde size resmi yazıyla ücret hakkında cevap verilir, bu yazıyı teklif olarak değerlendirebilirsiniz. İhalelere teklif verilmemektedir.
• Teslim ettiğimiz atığı geri alabiliyor muyuz?
  • Teslim alınan radyoaktif atıklar tekrar kullanılamazlar ve geri teslim edilmezler.
• Konteyner ile teslim etmek zorunlu mu ?
  • Atık paketi dahil 3 ton üzeri radyoaktif madde içeren atıkların 20 ft İSO konteyner ile teslim edilmesi gerekmektedir. Ayrıca konteynerin teslim edilirken indirilmesi işlemi için gerekli vinç hizmeti atık taşıyıcısının sorumluluğundadır (bkz. Radyoaktif atık kabul koşulları)

RADYOAKTİF ATIK YÖNETİMİ

İLGİLİ MEVZUAT

Türkiye Enerji Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu Radyoaktif Atık Yönetimi Koordinatörlüğü Türkiye’de radyoaktif atık kabulü yapan tek yetkili birimdir. Türkiye’de oluşan, Radyoaktif Atık Yönetimi Yönetmeliğinde belirtilen tüm radyoaktif atık sınıflarına dâhil her türlü radyoaktif atığı kabul eder. Radyoaktif atık işleme ve depolama tesisi İstanbul- Küçükçekmece’de 10.000 m² alan üzerine kurulmuştur. 4 adet kapalı radyoaktif atık deposu 1 atık işleme tesisi ve bir geçici depolama alanı mevcuttur. Türkiye’nin bugün tüm radyoaktif atık depolama ihtiyacını karşılayabilen tesisimiz 5000 m³ radyoaktif atık depolama kapasitesine sahip olup gerekli görüldüğü takdirde kapasite artımına elverişlidir.

1. 7 Kasım 2023 tarih ve 32362 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Radyoaktif Atık ve Kullanılmış Yakıt Yönetimi Yönetmeliği   https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=40404&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
2. 8.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşıması Yönetmeliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050708-16.htm
3. 01 Eylül 2023 tarih ve 32296 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Radyoaktif Maddelerin Serbestleştirilmesi ve Salımına İlişkin Yönetmelik   https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=40306&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
4. 24.3.2000 Tarih Ve 23999 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği                                  https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5272&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
5. 24.04.2019 tarih ve 30754 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31450&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
6. 11.08.1983 tarih ve 18132 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2872 no.lu Çevre Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2872.pdf
7. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (Türkiye’de Sanayiden Kaynaklanan Tehlikeli Atıkların Yönetiminin İyileştirilmesi) Tehlikeli Atıkların Sınıflandırılması Kılavuzu https://cygm.csb.gov.tr/kilavuz-ve-rehberler-i-429
8. Resmî Gazete Tarihi: 13.08.2022 Resmî Gazete Sayısı: 31922 Radyoaktif Kirliliğe Maruz Kalmış Alanların Çevresel İyileştirme Faaliyetlerinin Yetkilendirilmesine İlişkin Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=39665&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

9. Resmî Gazete Tarihi: 02.09.2004 Resmî Gazete Sayısı: 25571 Radyoaktif Madde Kullanımından Oluşan Atıklara İlişkin Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5276&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 

10. Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşınmasına İlişkin Kılavuz https://webim.ndk.gov.tr/file/2bb36ee7-b6e2-4abe-a069-ca4f7653d7f6 
11. Metal Hurdalarda Radyoaktivite İzleme ve Radyasyondan Korunmaya İlişkin Kılavuz https://webim.ndk.gov.tr/file/e79c1b22-ac18-4159-9ed2-ea6b090e9a4b 
12. Radyoaktif Kaynak İçeren Paratonerlerin Sökülmesi ve Taşınmasına İlişkin Kılavuz https://webim.ndk.gov.tr/file/51d4f495-4b7a-4459-9781-92f57e862dcb

Radyoaktif Atık Yönetimi

Serbestleştirme sınırlarının üzerinde aktivite konsantrasyonu içeren ve bir daha kullanılması düşünülmeyen nükleer ve radyoaktif maddeler ile radyoaktif madde bulaşmış ya da radyoaktif olmuş yapı, sistem, bileşen ve malzemelere “Radyoaktif Atık” denir

Radyoaktif atıkların toplanması, işlenmesi, taşınması ve depolanması veya bertarafı ile ilgili idari ve teknik bütün faaliyetler “Radyoaktif Atık Yönetimi” kapsamındadır.

Radyoaktif Atık Yönetimi Prensipleri

1. İnsan Sağlığının Korunması
2. Çevrenin Korunması
3. Ulusal Sınırların Ötesinin Korunması
4. Gelecek Nesillerin Korunması
5. Gelecek Nesillere İlave Yük Getirilmemesi
6. Ulusal Yasal Çerçeve
7. Radyoaktif Atık Üretilmesinin Kontrolü
8. Radyoaktif Atık Yönetiminde Basamaklar Arası Uyum
9. Tesislerin Güvenliği

Türkiye’de Radyoaktif Atık Kaynakları

• Araştırma Reaktörü
• Üniversitelerin radyokimya laboratuvarları
• Nükleer araştırma laboratuvarları
• Nükleer tıp (Radyoterapi, Brakiterapi kaynakları ve kan ışınlama kaynakları)
• Endüstriyel Kaynaklar (yoğunluk, seviye, kalınlık, ağırlık venem ölçme cihazları)
• Radyoizotop ve radyofarmasi laboratuvarları
• Gamagrafi kaynakları ve zırhları (DU)
• Kontamine olmuş paslanmaz çelik, cüruf ve hurda metal
• NORM-TENORM
• Tüketici ürünleri (Paratonerler, Duman detektörleri vb.)
• Kalibrasyon setleri

RAYK genel olarak endüstriyel ve tıbbi uygulamalardan meydana gelen radyoaktif atıkların teslim alınması, sınıflandırılması, işlenmesi, etiketlenmesi ve depolanması ile bu atıkların kayıtlarının tutulmasından sorumludur.

Radyoaktif Atık Yönetimi Tesisinde yapılan rutin işler söyle sıralanabilir;

• Radyoaktif atık işleme teknolojisini geliştirmek üzere araştırmalar yapılır.
• Cs-137, Co-60, Sr-90, Kr-85, Am-241, Ra-226, Ir-192, Se-75, Pm-147, Cf-252 gibi düşük seviyeli radyoaktif kaynak ihtiva eden cihazlar sökülür. Radyoaktif çekirdekler zırhlarından ayrılarak, aynı türdeki çekirdekler ortak bir zırh içinde toplanıp ardından varillenir, etiketlenir ve depolanır.

Kullanım dışı kalmış kapalı radyoaktif kaynaklar

• Tc-99 ihtiva eden tıbbi uygulama kaynaklı jeneratörler radyoaktif atık olarak işlenirken, kontamine olmuş parçalar ayrıştırılır. Kurşun, metal, plastik gibi malzemeler sınıflandırılarak geri dönüşümü sağlanır.

Teknesyum jeneratörleri

• Düşük seviyeli Am-241 ve Ra-226 kaynağı içeren paratonerler, bu kaynaklar sökülerek işlenir. Metal aksamlar dekontaminasyon işleminden sonra geri dönüşüme verilir.

Paratonerler

• Düşük seviyeli Am-241 çekirdeği içeren duman dedektörlerinin radyoaktif çekirdeği ayıklanır, kalan plastik malzeme geri dönüşüme verilir.

Duman detektörleri

• Paratoner ve duman dedektörlerinden sökülen aynı türdeki çekirdekler tek bir zırhta toplanarak varile yerleştirilir. Variller etiketlendikten sonra depolanır.

 Sıcak hücre, betonlanmış varil, paslanmaz çelik tüp ve kurşun zırh, etiketlenmiş atık paketi

• Sıkıştırılabilir katı radyoaktif atıklar tesiste bulunan kompaktör ile sıkıştırılarak işlenir.

Sıkıştırılabilir katı radyoaktif atıklar ve kompaktör

• Radyasyondan korunma ile ilgili olarak kontaminasyon kontrolü, dekontaminasyon, izleme, çevresel ölçümler alma ve kaydetme işlemleri periyodik olarak yapılmaktadır.
• Düşük seviyeli sıvı atıklar sıvı atık işleme tesisinde çeşitli yöntemlerle işlenir. Sıvı atıkların türüne göre bekleme tankına transfer edilir. Bekleme tankındaki atıklar için jar testi ile uygun ph ve çöktürücü belirlenerek kimyasal çöktürme uygulanır. Üst sıvının kontrolü yapılarak, salıverme tankına alınıp deşarj edilir. Dip çamuru varile transfer edilerek varil içinde betonlanır. Ardından variller kaydedilip, etiketlenerek ilgili depoya taşınıp depolanır.

Sıvı atık işleme

• Hurdalar, sandık veya konteyner içerisinde atık sahasında depolanır.
• Sıkışabilir katı atıklar, atık torbalarının manyetik detektörle kontrolü yapılarak kompaktörde sıkıştırılır. Variller kaydedilip, etiketlenerek ilgili depoya taşınarak depolanır.
• Kullanımdaki kaynak ve cihazların geçici depolanması hizmeti de tesisimiz tarafından verilmektedir. Evrakların ve cihazın kontrolü yapılarak kayıtlara geçirilir. Geçici depolama, etiketinin takılarak ilgili depoya taşınıp depolanması işlemidir.

İLETİŞİM BİLGİLERİ