Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu
Radyolojik veya nükleer bir acil durumda, ilk müdahale ekiplerinin, halkın ve çevrenin maruz kalabileceği doz hızlarının ve bu dozların bulunduğu bölgelerin hızlı bir şekilde tespit edilebilmesi hayati bir öneme sahiptir. TENMAK, Nükleer Enerji Araştırma Enstitüsü bünyesinde üretilen, yerli radyasyon doz hızı dedektörü, erişilmesi zor olan bölgeler ve yerden ölçümlerin zaman alıcı olduğu durumlarda, operatörün güvenli bir mesafede radyolojik haritalama gerçekleştirebilmesini sağlamaktadır.
İHA’dan bağımsız olarak da kullanılabilen ve yaklaşık 5 kg ağırlığında olan modüler yapıdaki radyasyon izleme sistemi iki farklı dedektör barındırmaktadır. İlk dedektör yaklaşık 11 cm x 5,5 cm x 35 cm (2.117,5 cm3) boyutlarında 2,5 kg ağırlığında olan plastik sintilasyon dedektörü ve fotoçoğaltıcı tüpten (PMT) oluşmaktadır. İkinci dedektör ise 10 adet, 1 cm çapında ve 4 mm kalınlığındaki yeni nesil LaYO seramik sintilatörlü fotodiyot tabanlı bir dedektördür.
Sistem tarafından elde edilen gama radyasyon sayım verileri, coğrafi bilgi sistemleri ve jeoistatistiksel yöntemler kullanılarak analiz edilir. İnterpolasyon yöntemiyle ölçüm noktaları arasında kalan bölgeler için hesaplar yapılarak radyolojik yoğunluk haritaları oluşturulur. Bu sayede, 172 kBq aktiviteli bir noktasal radyoaktif kaynak 3 metreden yüksek doğrulukla tespit edilebilmektedir.
Bu sistem, radyasyon kaynaklı acil durum müdahale anında, nükleer tesis güvenliğinin sağlanmasında, atık sahalarının radyolojik denetiminde ve KBRN (Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer) tehdit tespit operasyonlarında etkin bir şekilde kullanılabilecektir.
Tablo 1. İ-RİS radyasyon izleme sistemi teknik özellikleri.
|
Bataryalı İHA ağırlığı (30.000 mAh) |
~ 12,5 kg |
|
Maksimum yatay uçuş hızı |
15 m/s |
|
Havada kalabilme süresi |
30 - 40 dk |
|
Katlanmış ölçüleri |
585 mm * 585 mm * 570 mm |
|
Katlanmamış ölçüleri |
990 mm * 1005 mm * 570 mm |
|
Faydalı yük taşıma kapasitesi |
Maksimum 5 kg (tavsiye edilen) |
|
Menzil |
20 km |
|
Dedektör tipi |
Plastik sintilasyon ve LaYO seramik sintilasyon dedektörü |
|
Dedektör sistemi ağırlığı |
~ 5 kg |
Şekil 1. İ-RİS radyasyon izleme sistemi
Şekil 2. Radyolojik haritalama.
TENMAK Laboratuvar alt yapısı kullanılarak sürdürülen disiplinler arası araştırma geliştirme faaliyetleri neticesinde geliştirilen “Yeni Nesil Seramik Sintilatörlü Yerli Radyasyon Doz Hızı Ölçer” cihazı iyonlaştırıcı radyasyonu hassas bir şekilde tespit edebilme yeteneğiyle, üstün bir doğruluk ve güvenilirlik sunmaktadır. Ayrıca, ürünlerimizin tasarımında, yerli imkanlarla üretilen, şeffaf seramik sintilatör malzemelerinin kullanılması hem teknoloji hem de yerlileştirme stratejileri açısından önem arz etmektedir.
Yerli imkanlarla üretilmiş sintilatör malzemesinde oluşan radyasyon kaynaklı pırıltıların foto-diyot üzerinde oluşturduğu elektriksel sinyallerin mikroişlemci ve diğer devre elemanları kullanılarak analog ve dijital işlenmesi ile radyasyon doz hızıyla orantılı anlamlı verilere dönüştürülmesini sağlayan elektronik devre kartlarının tasarımı da nükleer elektronik alanında uzmanlaşmış personellerimiz tarafından gerçekleştirilmiştir.
TENMAK tarafından gerçekleştirilen söz konusu dedektör tasarımı, sadece cihazın fiziksel yapısını değil, aynı zamanda dijital altyapısını da kapsamaktadır. Cihaz, uzmanlarımızın geliştirdiği özel mobil cihaz uygulamasıyla kablosuz (Bluetooth) bağlantı üzerinden veri aktarımı yapabilmektedir. Bu özellik, kullanıcılara cihazın uzaktan, kolayca kontrol edilebilmesini sağlarken, aynı zamanda kablosuz veri aktarımı ile hızlı analiz yapılabilmesini de mümkün kılmaktadır. Cihazla eş zamanlı olarak, mobil uygulama üzerinden gerçekleştirilen veri toplama işlemi merkezi bir veri tabanına aktarılabilmektedir. Bu yaklaşım, verilerin güvenli bir şekilde depolanması ve her an erişilebilmesine olanak sağlar. Aynı zamanda, kullanıcıların cihazla etkileşimini daha verimli hale getirecek şekilde, gelişmiş kullanıcı arayüzleri ve uzaktan kontrol imkanları da sunulmaktadır. Özellikle radyolojik ve nükleer alandaki çalışmalar için yerli ve milli imkanlarla geliştirilen bu cihaz, gelecekte geliştirilecek yenilikçi radyasyon tespit sistemlerinin temelini oluşturmaktadır.
Şekil 1 Yeni Nesil Seramik Sintilatörlü Yerli Radyasyon Doz Hızı Ölçer Görselleri.
Tablo 1 Seri üretim için hazırlanan el dedektörünün temel özellikleri.
|
Gıdalardaki mikroorganizmaları imha ederek, gıda kaynaklı hastalıkları engellemek ve gıdalarda bozulmaya neden olan mikroorganizmaları yok ederek gıdaların raf ömrünü uzatmak amacıyla birçok gıda muhafaza yöntemi geliştirilmiştir ve geliştirilmeye devam edilmektedir. Gıda muhafazasına yönelik olarak geliştirilen uygulamalardan birisi de gıda ışınlamadır.
Gıda ışınlama temel olarak, gıda maddesine yeterli dozda iyonlaştırıcı radyasyon uygulanması işlemidir ve bu işlem sırasında gıdanın radyoaktif hale gelmesi, radyoaktif bir bulaşma veya radyasyonun gıda içinde kalması gibi durumlar söz konusu değildir. Gıda ışınlama, AB direktifleri ile uyumlu şekilde çıkartılan 3 Ekim 2019 tarihli ve 30907 Sayılı Resmi Gazete’de Gıda Işınlama Yönetmeliği ile düzenlenmektedir. Avrupa Birliği ülkelerinde 26, Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 50, Çin’de 200’ün üzerinde ışınlama tesisi bulunduğu kayıtlara geçmiştir. Ülkemizde iki adet ışınlama tesisi bulunmaktadır. Işınlama teknolojisinin kullanıldığı ihraç ürünlerimiz arasında baharat, aromatik bitkiler ve kanatlı eti yer almaktadır. |
|
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ışınlanmış gıdalara tüketiciyi bilgilendirmek amacıyla uluslararası kullanımı olan “radura” sembolü koyma zorunluluğu vardır. |
|
TENMAK, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı adına Dünya Bankası iş birliğiyle Türkiye’nin Hidrojen Eylem Planını hazırlıyor. Söz konusu planın, hidrojen üretim ve depolama maliyetlerini düşürmeye yönelik yeni nesil teknolojilerin entegrasyonundan, piyasa oluşturulmasına, mevzuat altyapısından, hidrojenin sınıflandırılması ve sertifikasyonuna, düzenleyici hususlardan, güvenlik unsurlarına kadar hidrojene yönelik tüm değer zincirini kapsayacak eylemleri içermesi planlanmaktadır. Ülkemizin 2053 net-sıfır emisyon hedefleri doğrultusunda hazırlanacak Eylem Planı, çevresel sürdürülebilirlik ve düşük karbonlu ekonomiye geçişte hidrojenin rolünü güçlendirecek bir yol haritası niteliği taşıyacaktır.
Söz konusu eylem planına yönelik Dünya Bankası tarafından danışmanlık hizmeti alınacak olup danışmanlık hizmetine dair ilana aşağıdaki bağlantıdan ulaşılabilmektedir:
https://wbgeprocure-rfxnow.worldbank.org/rfxnow/public/advertisement/4931/view.html
TEKNOFEST teknoloji yarışmaları kapsamında, Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yürütücülüğünde düzenlenecek olan Nükleer Enerji Teknolojileri Tasarım Yarışması, Türkiye'nin nükleer enerji alanındaki teknolojik kapasitesini artırmayı ve bu alandaki inovasyonları teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu yarışma, nükleer teknolojilerin ülkemizde daha geniş bir kitle tarafından benimsenmesini ve geleceğin enerji ihtiyaçlarına yönelik sürdürülebilir çözümler geliştirilmesini hedeflemektedir. Yarışmanın teması, Küçük Modüler Reaktör (SMR) ve Mikro Modüler Reaktör (MMR) tasarımlarına odaklanmaktadır. İnovasyon, Güvenlik, verimlilik ve sürdürülebilirlik gibi temel değerler ön plandadır.
Nükleer Enerji Teknolojileri Tasarım Yarışması, Temel Kategori ve Alt Kategori olmak üzere iki ana kategoride düzenlenecektir. Temel Kategori, 'Kavramsal Tasarım Kategorisi' ve 'Detay Tasarım Kategorisi' olmak üzere iki alt kategoriye ayrılmaktadır. Alt Kategoriler ise; 'Yazılım Geliştirme', 'Reaktör Kort Tasarımı', 'Nükleer Yakıt ve Atık Yönetimi', 'Enerji Çevrimi Tasarımı', 'Nükleer Enstrümantasyon ve Kontrol Sistemi Tasarımı' olarak 5 ayrı alt kategoriden oluşmaktadır.
Yarışma, Türkiye ve yurt dışında öğrenim gören lisans, yüksek lisans, doktora öğrencileri, mezunlar, akademisyenler ve sektör çalışanlarına açıktır. Yarışmada, lisans öğrencilerinden oluşan lisans takımları, Akademisyenler, sektör çalışanları veya farklı üniversitelerden ve disiplinlerden bir araya gelen bireylerin oluşturduğu profesyonel takımlar ve üniversiteleri temsilen okul takımları olmak üzere 3 farklı takım türü bulunmaktadır.
Takım Türleri:
Lisans Takımları: Tamamı lisans öğrencilerinden oluşan ve belirli bir üniversite veya fakülteyi temsil etmeyen bağımsız takımlardır. Bu takımlar yalnızca lisans düzeyindeki yarışmacılarla sınırlı olacak takımlardır. Lisans Takımları ‘Temel Kategori> Kavramsal Tasarım’ ve Alt Kategori ana başlığının altındaki tüm yarışmalara katılabilirler.
Okul Takımları: Aynı üniversitenin akademisyenleri ve (lisans, yüksek lisans, doktora, eğitmen) öğrencilerinden oluşan takımlardır. Bir okul takımı yalnızca temsil ettikleri üniversite adına yarışabilir. Okul takımları, sadece Detay Tasarım kategorisinde yarışabilirler ve altyapı teşvik ödülüne hak kazanabilirler.
Profesyonel Takımlar: Akademisyenler, sektör çalışanları veya farklı üniversitelerden ve disiplinlerden bir araya gelen bireylerin oluşturduğu takımlardır. Profesyonel takımlar, Kavramsal Tasarım, Detay Tasarım ve Alt kategorilerde yarışabilir ancak altyapı teşvik ödülünden faydalanamazlar.
Yarışmanın Değerlendirme Aşamaları Aşağıdaki Gibidir;
• Ön Değerlendirme Raporu
• Final Değerlendirme Raporu
• Final Sunumları
Yarışmacıların hazırlamaları gereken raporlara ilişkin şablonlar ilerleyen tarihte TEKNOFEST web sitesi üzerinden duyurulacaktır.
https://teknofest.org/tr/yarismalar/nukleer-enerji-teknolojileri-tasarim-yarismasi/